«Τον Μάρτιο του 1944,
ένα απόγευμα, ήρθε στο σπίτι μου στην Καλλιθέα ένας άγνωστος που μου έφερε η Βούλα Δαμιανάκου
(σ.σ. η γνωστή συγγραφέας και αγωνίστρια).
Μου είπε ότι ερχόταν από το βουνό κι έφερνε εντολή σε μένα,
που είχα την ευθύνη τριών ομάδων λογοτεχνών του ΕΑΜ,
να γραφτεί απ’ τους ποιητές τους εαμικούς ένας Υμνος για τον ΕΛΑΣ.
Μου είπε όμως ότι ο Υμνος έπρεπε να είναι έτοιμος σε πέντε μέρες,
που θα έφευγε πάλι για πίσω».
Ο άγνωστος εκείνος, που δεν αποκάλυψε ποιος είναι,
ήταν, έμαθαν αργότερα, ο συνθέτης - αγωνιστής Νίκος Τσάκωνας.
Η Ελλη Αλεξίου σκέφτηκε ότι η πιο κατάλληλη να γράψει τον Υμνο ήταν η φίλη, συνάδελφος, συναγωνίστρια και, επιπλέον, γειτόνισσά της,
Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη.
Την επισκέφθηκε, λοιπόν, με τον άγνωστο, άκουσε εκείνη τι ήθελαν και στρώθηκε αμέσως στη γραφή.
Την επομένη οι δύο γυναίκες συναντιούνται και κατευθύνονται στην πλατεία Συντάγματος.
Κι εκεί «ενώ οι Γερμανοί κυκλοφορούσαν στη λιακάδα, η Σοφία απάγγελνε στο αυτί μου τον Υμνο.
Τον άκουα στην αρχή ήρεμα, αλλά όταν φτάσαμε πια στην οδό Σταδίου, εγώ έκλαψα»
Ο Υμνος δόθηκε στον άγνωστο που επανήλθε κι έφυγε στο βουνό.
Οι ίδιες τον άκουσαν στην απελευθέρωση, σε μια διαδήλωση στην Ομόνοια, από μια τετραμελή μπάντα που τον έπαιζε σ’ ένα μπαλκόνι.
Και καθώς κοίταζαν προς το μπαλκόνι
«αυτός που ήταν επικεφαλής και διεύθυνε την ορχήστρα άρχισε να ρίχνει κάτι χαρτάκια.
Εσπευσα να πάρω ένα από εκείνα τα χαρτάκια.
Προς μεγάλη μου έκπληξη βλέπω ότι ήταν ο Υμνος που μου είχε απαγγείλει η Σοφία».
Ας δούμε τι είπε και η ποιήτρια του Υμνου:
«Σ’ εκείνη την έξαψη, που μ' έκανε να συνθέσω αυτό το τραγούδι μέσα σε μια νύχτα, έχω την εντύπωση πως πολύ είχε συντελέσει η γύρω πραγματικότητα».
Ο Υμνος περιελήφθη στο ποιητικό βιβλίο της Μαυροειδή - Παπαδάκη
«Της Νιότης και της Λευτεριάς»,
που κυκλοφόρησε το 1946 απ’ τις εκδόσεις «Νέα βιβλία»,
με ξυλογραφίες του Α . Τάσσου και τιμήθηκε με το Βραβείο Εθνικής Αντίστασης.
Στην εισήγηση που έκανε για τη βράβευση ο Μάρκος Αυγέρης εξαίρει ιδιαίτερα τον «Υμνο του ΕΛΑΣ», «που αγαπήθηκε τόσο απ' τον λαό και κατά κάποιον τρόπο δικαιώθηκε κιόλας από τη ζωή...»